به گزارش گردشگرآنلاین، چغازنبیل «یکی از زیباترین آثار باستانی ایران است. این زیگورات، پرستشگاهی است که عیالمی ها برای خود ساخته بودندو یکی از قدیمی ترین تمدن‌های روی زمین ایران ما است.
علت نام‌گذاری معبد چغازنبیل
زمانی که چغازنبیل کشف شد و پیش از کاوش‌های علمی و باستان‌شناسی این محوطه، یک تپه بزرگ و شبیه یک سبد برگشته بود به همین دلیل به نام محلی چغازنبیل معروف شد. این اسم مرکب از دو واژه «چُغا» که در زبان لری به آن تپه می‌گویند و «زنبیل» به معنی سبد است؛ اما نام اصلی این مکان بر اساس کتیبه‌ها و آجرنوشته‌های به دست آمده از این محوطه، به زبان ایلامی «ال- اونتاش» (Al Untash) و به زبان اکدی «دور اونتاش» (Dur Untash) است. در همین کتیبه‌ها آمده که این شهر در دوران اوج شکوه و عظمت ایلام به دستور اونتاش ناپیریشا، یکی از پادشاهان مقتدر این امپراتوری بنا شده است؛ به همین دلیل آن را ال اونتاش یعنی شهر یا قلعه اونتاش می‌گفتند.
زیگورات چغازنبیل یا معبد چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل مهم‌ترین و بلندترین بنای شهر اونتاش گال است که به‌صورت چهارگوش در پنچ طبقه و به ابعاد ۱۰۵ در ۱۰۵ متر بنا شده است که به‌صورت هرم از پایین به بالا کوچک‌تر می‌شد و بر بلندای آن معبد کوچکی قرار داشت. ارتفاع این معبد ۵۲ متر بوده که در حال حاضر تنها ۲۵ متر آن در دو و نیم طبقه باقی مانده است.
مراحل ساخت زیگورات چغازنبیل
ساخت زیگورات چغازنبیل در دو مرحله صورت گرفته است. در مرحله اول زیگورات روی سکویی با اضلاعی به طول ۱۰۵ متر ساخته شد و شامل یک حیاط مرکزی مربع بود که پیرامون آن رواق‌ها و اتاقی‌های باریک قرار داشت. ورودی بعضی از اتاق‌ها در حیاط مرکزی و بعضی دیگر از بیرون بوده است.
در مرحله دوم، ورودی رواق‌ها و ورودی اتاق‌هایی که از حیاط مرکزی دسترسی داشتند، مسدود شده و حیاط با خشت در سه ارتفاع مختلف پر شده که به‌ترتیب طبقات دوم، سوم و چهارم را شکل داده‌اند؛ در واقع پی هر سه این طبقات از کف طبقه اول شروع می‌شود.
زیگورات چغازنبیل دارای چهار دستگاه پلکان است که همگی به ورودی طبقه اول وصل بودند و با استفاده از پلکان جنوب غربی می‌توانستند به طبقات بالاتر راه پیدا کنند. تعداد پلکان‌های آجری و سنگ‌چین زیگورات تقریبا یکسان به‌نظر می‌رسد و فقط در جاهایی که زمین شیب داشته، تعداد آن‌ها متفاوت بوده است. این پله‌ها آجری هستند و با لایه‌ای از سنگ‌چین حفاظت می‌شدند.
روی بخش‌هایی از پلکان‌ها که در نهایت به معبد اعلی می‌رسید، طاق‌های هلالی ساخته‌اند و برخی از قسمت‌ها نیز به‌منظور داشتن نور، فاقد طاق است. در اطراف ورودی‌ها مجسمه حیوانات به‌عنوان نگهبانان زیگورات قرار داده می‌شد که دو نمونه از این مجسمه‌ها در کاوش‌ها پیدا شدند. یکی مجسمه شیردال یا شیر عقاب است که در موزه هفت تپه نگهداری می‌شود و دیگری مجسمه گاو نر که در موزه ایران باستان می‌توانید از آن دیدن کنید.
جالب بدانید که زیگورات دارای ناودان نیز بوده تا آب باران به آن آسیب وارد نکند. در هریک از دیوارهای طبقه اول چهار ناودان وجود دارد که آب‌های سطح را جمع می‌کنند و یک ناودان نیز آب‌های پلکان و درها را دفع میکند. این ناودان‌ها وقتی به سطح مصطبه می‌رسند، به‌صورت آبراهی سرپوشیده با طاق هلالی امتداد می‌یابند و در صحن نیز احتمالا از طریق آبراهی به چاه‌های موجود سرازیر می‌شدند. در هر سمت طبقه دوم زیگورات نیز دو ناودان وجود داشته است که به طبقه اول وصل می‌شدند. این ناودان‌ها و آبراه‌ها با قیر و گچ پوشیده شده‌اند و در بعضی قسمت‌ها برای جلوگیری از سقوط عمودی و تند آب، آن‌ها را به‌صورت پلکانی می‌ساختند.
شگفتی‌های چغازنبیل
به گزارش گردشگر آنلاین، معماران ایلامی مکان شهر چغازنبیل را کاملا هوشمندانه و با توجه به عوارض طبیعی انتخاب کردند و حتی طرح و نقشه نیز داشتند. این شهر در فاصله نزدیکی از رودخانه دز قرار دارد و امکان بهره‌برداری از آب رودخانه را فراهم می‌کرد. همچنین قرار گرفتن روی برجستگی طبیعی، خطر سیلاب‌ها و طغیان‌های رودخانه را نیز دفع می‌کرد و پشته‌های طبیعی، مانند دیوار از دوراونتاش در برابر طغیان‌های رودخانه حفاظت می‌کرد. جالب است بدانید در شرایطی که هوا خوب و صاف بوده است از بالای زیگورات می‌تواستند شهر باستانی شوش را ببینند.
مهندسان و معماران ایلامی با جهت‌های چهارگانه جغرافیایی آشنا بودند به‌گونه‌ای که هر یک از اضلاع زیگورات به‌سمت جهت‌های اصلی شمال، جنوب، شرق و غرب ساخته شده‌اند.
یکی دیگر از شگفتی‌های چغازنبیل سازه آبی یا سیستم دفع آب است. ابتدا این سازه را تصفیه‌خانه می‌دانستند که آب جمع شده در خارج از حصار شهر را با توجه به قانون ظروف مرتبط تصفیه می‌کرده و از طریق کانال‌ها در حوضچه کوچک درون شهر جاری می‌ساخته و مردمان از این حوضچه، آب مورد نیاز خود را تأمین می‌کردند. اما بر اساس پژوهش‌های جدید، این سازه برای دفع آب‌های سطحی درون محوطه شهر به کار می‌رفته است و آب‌های حاصل از بارندگی را از داخل شهر به بیرون هدایت می‌کرده است. در دیوار بیرونی شهر نیز دو سازه مشابه وجود دارد اما به‌شدت آسیب دیده‌اند.
اولین نمونه‌های شیشه‌گری ایران از هزاره دوم پیش از میلاد در چغازنبیل به دست آمده است. این یافته‌ها مفتول‌های شیشه‌ای هستند که به‌عنوان جزیی از درها و پنجره‌های معبد چغازنبیل به کار می‌رفتند. این اشیا که به‌صورت انبوه و با ابعاد یکسان تولید می‌شدند، نشان از دانش و توانایی ایلامی در به کارگیری مواد خام و تولید اشیای شیشه‌ای است.
چغازنبیل چگونه کشف شد؟
داستان کشف معبد چغازنبیل به سال ۱۹۳۹ میلادی برمی‌گردد. در این سال گروهی از اعضای شرکت نفت ایران و انگلیس در حین بازدید هوایی در حوالی محوطه چغارنبیل بودند که متوجه تپه بزرگ و محصور در میان دو دیوار می‌شوند. یکی از زمین‌شناسان این گروه به نام براوان Brown از سطح محوطه چندین آجر کتیبه‌دار جمع‌آوری میکند و وجود چنین تپه‌ای را به هیئت باستان‌شناسی که در شوش مشغول کاوش بودند اطلاع می‌دهند.
از این زمان توجه باستان‌شناسان فرانسوی به این محوطه جلب می‌شود. در سال ۱۹۳۵ میلادی اولین بازدید باستان‌شناسان از این محوطه توسط دو نفر از اعضای هیئت باستان‌شناسی فرانسوی به نام‌های ون در مییر (Meer) و لویی لوبرتون (Louis Le Breton) انجام شد. پس از بازدیدهای اولیه، کاوش‌های علمی در این محوطه آغاز شد که تا دهه‌های اخیر ادامه داشت. عمده کاوش‌هایی که به شناخت بیشتر از شهر دوراونتاش منجر شد، توسط هیئت رومن گیرشمن؛ باستان‌شناس فرانسوی صورت گرفت.
چغازنبیل کجاست؟
چغازنبیل در استان خوزستان قرار دار دارد و یکی از جاهای دیدنی شوش به شمار می‌رود. این معبد در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش و ۳۵ کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه واقع است.
ایران زیباست؛ زیگورات چغازنبیل
منبع: کجارو
