به گزارش گردشگرآنلاین از قزوین، شهر کالبدی زنده است، روح دارد و اتفاقاتش برای شهرنشینان خاطره جمعی و تعلق خاطر می‌سازد؛ گاهی شهرها در تلاطم دوران، نامهربانی‌ها می‌بینند و تاب می‌آورند و گاهی هم به تاریخ می‌پیوندند.
قزوین شهر کهنی است که با سابقه یک‌جانشینی مستمر ۹ هزار ساله، تغییرات بسیاری را تاب آورده تا امروز ما را در خود پناه دهد. آنان که اهل فرهنگ و ادب و اصالت هستند، قزوین را شهری شناسنامه‌دار قلمداد می‌کنند، اما چه فایده که این روزها ساختارشکنی باعث شده تا اصالت از اهمیت بیافتند و هر روز زخمی بر چهره تاریخی قزوین نشانده شود.
قزوین این‌روزها به سختی نفس می‌کشد، از هویت اصیلش روزبه‌روز کاسته می‌شود؛ آری توسعه بدون پیوست فرهنگی پیشگام شده و نفس قزوین را بریده است. اینجا در قزوین که روزگاری به‌عنوان بهترین شهر برای زندگی شناخته می‌شد، آدمی نفس کم می‌آورد.
صحبت از باغستان است، باغستانی چهارهزار هکتاری که امروز مساحت آن به نصف رسیده است. این مجموعه سنتی که بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط زیستی آن را ریه شهر می‌دانند، از شرق تا جنوب و غرب استان را در آغوش گرفته است و کمربند سبزی است، تحفه شهر مینودری!
از هزاران سال پیش تاکنون، این سرمایه محیط‌زیستی قزوین را انواع بلایای طبیعی چون سیل نجات داده و منبع درآمدی برای مردم بوده است. همچنین اهمیت باغستان در تنظیم آب و هوای شهر و تثبیت خاک بر هیچ‌کس پوشیده نیست، اما چه کند که دست روزگار، چنان آن را مورد بی‌مهری قرار داده که بخش شرقی آن به‌دلیل پل سازی و پروژه‌های عمرانی شهرداری رو به زوال رفته است.
کم‌آبی، توسعه نامتوازن شهری، نبود صرفه اقتصای، نبود متولی خاص، مسائل امنیتی و خرد شدن باغات بین وراث از موضوعاتی است که به بهانه آن‌ها باغستان سنتی در معرض آسیب قرار گرفته است؛ در حالی که متخصصان کشاورزی و مسئولان ارشد کشوری از جمله وزیر کشاورزی بر مسائلی چون افزایش تولید محصولات باغی و تأمین امنیت غذایی کشور تأکید دارند، متأسفانه مسئولان استانی نسبت به این سرمایه محیط‌زیستی و اجتماعی بی‌تفاوت هستند. البته با تغییر استاندار و معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قزوین روزنه‌های امیدی بر زنده‌نگه‌داشتن باغستان به وجود آمده است که باید دید تا چه اندازه مؤثر خواهد بود.
در خرداد ماه سال جاری بود که مسئولان شهرداری برای ادامه دادن پروژه پل امام رضا (ع)، شبانه به باغستان رفتند و بالغ بر ۲۰۰ رأس درخت کهنسال پسته و بادام را که در مسیر فاز دوم پروژه روگذر امام رضا (ع) حیات داشتند، قطع کردند، اقدامی که واکنش‌ها و اعتراضات بسیاری را برانگیخت و از سوی مقامات قضایی و همچنین استاندار قزوین متوقف شد.
پس از آن مهدی رجحانی، معاون عمرانی استاندار قزوین، حفظ باغستان سنتی قزوین را امری ضروری قلمداد کرد و بارها در صحبت‌های خود به برنامه‌ریزی در راستای حفظ و عدم آسیب آن سخن گفت. به تازگی نیز، طرح سنددار شدن برخی از اراضی باغستان توسط این مدیر جوان مطرح شده در این گزارش به بررسی هرچه بیشتر این موضوع پرداخته است.
خواسته‌های باغداران از مدیریت شهری
عباس باباییان از باغداران باغستان سنتی قزوین است، اظهار می‌کند: یکی از خواسته‌های باغداران این است که باغداری مدرن با دانش عمومی و سنت تلفیق شود زیرا این تلفیق می‌تواند میزان و حجم تولید در باغستان را ارتقا بخشد.
وی ادامه می‌دهد: بدون شک ارتقای تولید باغستان سبب ارتقاء ثروت استان می‌شود از همین رو می‌توان گفت که باغستان سنتی قزوین نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی کشور دارد.
باباییان تصریح می‌کند: موضوعی که در خصوص سنددار کردن برخی از اراضی باغستان مطرح شده، دغدغه اول باغستان نیست. اقتصادی نبودن و کمبود آب باعث شده تا بسیاری از باغداران نسبت به باغ خود بی‌توجه باشند و بعضاً سند هم نداشته باشند. تأمین آب اولین خواسته و مطالبه باغداران است و چنانچه این خواسته تأمین شود؛ باغداری در باغستان سنتی قزوین برای باغدار توجیه اقتصادی خواهد داشت و باغداری که سند ندارد، خودش به دنبال سند می‌رود.
وی با بیان اینکه ۸۵ درصد از باغستان سنتی قزوین دارای سند است، عنوان می‌کند: از زحمات و پیگیری‌های معاون عمرانی استاندار تشکر می‌کنیم و از ایشان تقاضا داریم چنانچه تمایل دارند در خصوص باغستان گام بردارند بر روی اولویت‌های باغستان تمرکز کنند؛ به کارگیری از ایده‌های باغداران می‌تواند در پیشبرد اهداف مربوط به باغستان یعنی حفظ و حراست از آن و همچنین تأمین امنیت بسیار مؤثر باشد.
این باغدار قزوینی با بیان اینکه استان به توسعه کشاورزی روی آورده در حالی که از باغستان غافل است، می‌گوید: خلال پسته و بادام قزوین به عنوان یک برند اصلی ایرانی در کشورهای همسایه مورد استقبال قرار گرفته بنابراین اولویت بخشی به باغستان می‌تواند نقش مؤثری در حوزه صادرات داشته باشد، خاک باغستان به گونه‌ای است که با یک بار آبیاری بهترین محصولات را در سال تولید می‌کند.
وی اظهار می‌کند: چاه‌های آب بسیاری در شهر قزوین حفر شده که اگر امتیازات آن برای باغستان خریداری شود و آب مدیریت شود مشکلات این مجموعه حل و فصل خواهد شد.
این باغدار قزوینی بیان می‌کند: باغداری در باغستان باید از نظر اقتصادی برای باغداران جذابیت داشته باشد و این موضوع در اولویت قرار گیرد، چراکه با سند دار کردن باغستان یا تشکیل صندوق تعاونی هیچ گره‌ای از مشکلات باغستان باز نخواهد شد.
۸۵ درصد اراضی باغستان قزوین شناسنامه‌دار است
اصغر بابوک از دیگر باغداران قزوینی است، اظهار می‌کند: بالغ بر ۸۵ درصد از باغستان سنتی قزوین دارای سند است و بدون استثنا تمامی اراضی این باغستان دارای پلاک‌های اصلی است و جایی در باغستان نداریم که دارای شناسنامه نباشد.
وی با بیان اینکه تنها مزایای سنددار کردن باغستان برای تعیین تکلیف وراث یا خرید و فروش‌های قولنامه‌ای است، می‌گوید: سنددار کردن باغستان برای افرادی چون من که ۷۵ قطعه باغ در باغستان داریم مزیتی ندارد و در اولویت نیست.
این باغدار قزوینی عنوان می‌کند: آب و امنیت اقتصادی ۲ موضوع مهم است که جزو اولویت‌های باغستان سنتی به شمار می‌آیند، اگر به فکر احیا و حفظ باغستان هستیم باید به این ۲ موضوع به صورت ویژه نگاه کنیم.
وی خاطرنشان می‌کند: مشکلات باغستان تنها با مدیریت صحیح است که مرتفع می‌شود. بالغ بر ۵۰ سال است که به دنبال اصلاح الگوی مصرف و کشت هستیم، درحالی‌که خاک باغستان سنتی قزوین چنان ظرفیت دارد که بدون استفاده از سفره آب‌های زیرزمینی و منابعی چون چاه‌ها و قنات‌ها، از آب روان و سیلاب‌ها تغذیه کند.
بابوک تصریح می‌کند: هیچ باغ کشاورزی در قزوین به مقیاس باغستان وجود ندارد که به صورت دیم پسته تولید کند؛ در حالی‌که باغستان از لحاظ اقتصادی کاملاً به صرفه است.
وی ادامه می‌دهد: آبی که برای یک کیلو پسته مصرف می‌شود ۴۵۰۰ لیتر است و به جرئت می‌توان گفت که باغستان یکی از اقتصادی‌ترین مجموعه‌های کشاورزی قزوین است.
این باغدار قزوینی تأکید می‌کند نگاه مسئولان در این زمینه خوب است اما مشاوره‌هایی که گرفته می‌شود از خبرگان باغستان نیست.
سنددار کردن باغستان در اولویت نیست
محمود داوران از فعالان و پژوهشگران محیط زیستی استان است، اظهار می‌کند: باغستان سنتی قزوین به طور عمده دارای سند است و آنچه در خصوص باغستان مهم و حائز اولویت است، سنددار شدن برخی از اراضی آن نیست.
وی ادامه داد: برای آنکه فعالیت اقتصادی باغستان به چرخه بیفتد نیاز است که ابتدایی‌ترین زیرساخت‌ها در این مجموعه مهیا و حقوق مالکیت در آن مهم شمرده شود.
این فعال محیط زیستی بیان می‌کند: متأسفانه باغستان سنتی قزوین با آن همه اهمیت و توجیه تاریخی و اقتصادی امروز امنیت تولید ندارد. بخشی از عدم امنیت تولید در باغستان، به تغییر اقلیم و کمبود آب برمی‌گردد و بخش دیگر آن مربوط به توسعه شهری است که تیشه به ریشه این میراث ماندگار قزوین زده است.
وی ادامه می‌دهد: مدیریت شهری رقیب اقلیم شده و با برداشت سهمیه و حق‌آبه این مجموعه به بهانه‌های مختلف ازجمله آبیاری بوستان ملی باراجین، باغستان را در مسیر خشکسالی قرار داده است. وجود برخی شهرک‌ها و روستاها در حاشیه شمال قزوین سبب شده تا برداشت آب از رودخانه فصلی که منتهی به باغستان می‌شود، باغستان را از نظر آبی به چالش بکشد.
مشکلاتی که شهرک‌های اطراف قزوین برای باغستان ایجاد می‌کند
داوران تصریح می‌کند: اگر بخواهیم به طور کلی این موضوع را بیان کنید باید بگوییم که افزایش مصرف آب در مصارف شهری و صنعتی در قزوین زیاد شده و همین امر باعث شده تا باغستان با معضلی به نام کم‌آبی و خشکسالی مواجه شود.
وی ادامه می‌دهد: روزبه‌روز به تعداد شهرک‌های اطراف قزوین اضافه می‌شود که نیاوران و عظیمیه گواه این سخن است، با ظهور شهرک‌های جدید قطعاً باید تأمین آب آن‌ها صورت گیرد؛ این در حالی است که قزوین ظرفیت بالایی در ذخیره‌سازی آب شرب ندارد و قطعاً تأمین آب مورد نیاز این شهرک‌ها از سهمیه باغستان می‌کاهد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مشکل باغستان با مدیریت صحیح و فرهنگ‌سازی در الگوی مصرف قابل حل است، ادامه می‌دهد: احداث چاه‌های آب یکی از مواردی است که در کاهش بهره‌وری باغستان از آب کافی اثر دارد؛ بنابراین اگر مسئولان مدعی نگرانی برای باغستان هستند؛ باید نسبت به این عوامل نیز دغدغه‌مند باشند.
این فعال محیط زیستی بیان می‌کند: متأسفانه در دهه‌های اخیر هیچ اقدام مثبتی از سوی مسئولان استانی درخصوص حفظ و توسعه باغستان صورت نگرفته است البته تأکید معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار برای سنددار کردن باغستان را به فال نیک می‌گیریم اما این موضوع حائز اهمیت است که سنددار کردن باغستان یک مسئله کلی در خصوص باغستان است در حالی که باغستان از مسائل جزئی رنج می‌برد، باید در نظر داشته باشیم آن‌دسته از اراضی که به دلایل مختلف فاقد سند هستند مشکل اصلی‌شان سند نیست بلکه تأمین آب است.
جلوگیری از تهاجم به باغستان قزوین با سنددار کردن اراضی آن
در ادامه به سراغ مهدی رجحانی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قزوین رفتیم تا دراین خصوص نظرات وی را نیز جویا شویم؛ رجحانی اظهار می‌کند: از سال گذشته جلسات مستمری برای ساماندهی باغستان و رفع مشکلات آن تشکیل و تصمیم‌گیری‌های خوبی صورت گرفته است که نتیجه آن به زودی به اطلاع مردم خواهد رسید.
این مسئول بیان می‌کند: پیرو جلسات برگزار شده هم رفع نیاز اضطراری سال قبل آب باغستان مرتفع شد و هم برای تأمین منابع آبی جدید فکر شده است. در حال حاضر مهم‌ترین کار در حال انجام، اصلاح ساختارهای مدیریتی، اقتصادی و امنیتی باغستان است که این تصمیمات در حال شکل‌گیری بوده و نتایج آن به اطلاع مردم خواهد رسید.
وی با اشاره به الزام سنددار شدن همه اراضی باغستان که طی آن سند تک برگ و نقشه کاداستر اراضی باغستان انجام خواهد شد، ادامه می‌دهد: اهمیت موضوع سنددار کردن باغستان از این باب است که اولاً برای حفظ باغستان و جلوگیری از تهاجم به آن یک عامل مهم و تأثیرگذار به شمار می‌رود زیرا هریک از باغ‌ها دارای شناسنامه رسمی با حدود مختصاتی کامل و دقیق و نقشه کاداستر می‌شود.
رجحانی خاطرنشان می‌کند: ثانیاً برای ساماندهی باغستان، اصلاح نظام اقتصادی و موضوعات این چنینی لازم است که مالکان باغستان را بشناسیم و از آن جایی که در حال حاضر بسیاری از بخش‌های باغستان رها شده بنابراین سنددار شدن باعث می‌شود از همه مالکین فهرست تهیه شود و ما در تعامل با آن‌ها قرار بگیریم تا زمانی که بخواهیم تصمیم‌گیری کنیم باغدار حضور داشته باشد.
به گزارش گردشگر آنلاین، سنددار کردن اراضی باغستان سنتی قزوین هرچند حسن نیت مجموعه مدیریتی استان را در قبال باغستان نشان می‌دهد اما باید توجه داشت که بیش از ۸۵ درصد اراضی باغستان سنتی قزوین دارای سند است و موضوعی که امروز باغداران را رنج می‌دهد کم آبی و نداشتن امنیت اقتصادی تولید در باغستان سنتی است، بنابراین لازم است مسئولان استان قزوین برای انجام اقداماتی در راستای زنده نگه داشتن این میراث ماندگار، در ابتدا از باغداران مشورت گرفته و سپس نسبت به توسعه نامتوازن شهری که مصداق آن ایجاد شهرک‌های مختلف اطراف قزوین بدون درنظر گرفتن زیرساخت‌های مناسب آن است، واکنش داشته باشند.
سنددار شدن باغستان قزوین، مرهم دردهایش می‌شود؟
منبع: ایسنا
