در معماری ایرانی نقش نور چیزی بیشتر از روشنایی است و مفهوم و معنایی فراتر دارد. این سازه نیز به منبعی برای تامین نور نیاز داشته، از سوی دیگر این بنا یک سازه آبی است و نیاز مبرم به تهویه داشته.
سه تنوره یا بادگیری که در این سازه مشاهده می کنید( بالای حوض خانه، بالای ایستگاه اول راه پله و قسمت انتهایی راه پله) هم روشنایی سازه را تامین می کردند و هم جریانی از هوای تازه را برای مجموعه فراهم می آوردند، این بادگیرها ارتفاع حدود ۵تا۶ متری و مقطع گسترده هشت ضلعی با بدنه ای مخطروطی شکل دارند.
دوتا از این بادگیرها هوایی که از روی جریان آب می گذشت را بالا می کشیدند و از طریق پنجره های آجری مشبک به فضای همکف که محل اقامت و استراحت کاروان ها بود می رساندند؛ متاسفانه امروزه یکی از این بادگیرها (قسمت انتهایی راه پله) بسته شده است.
از مهمترین ویژگی‌های تنوره‌هایی که در این مجموعه منحصر به فرد قرار گرفته می‌توان به کارایی انتقال هوای خنک به قسمت فوقانی مجموعه دروازه مهریز اشاره کرد به گونه‌ای که یک اتاقک در قسمت ورودی و همکف برای افرادی که توانایی پایین آمدن از پله‌ها را نداشتند در نظر گرفته شده بود و این تنوره‌ها وظیفه انتقال هوای خنک از پایین به اتاقک‌های بالایی را برعهده داشتند و به این ترتیب، تمام فضای اتاق‌های بالا هم خنک و قابل استفاده می‌شد.
قطع به یقین قرار گیری این تنوره ها در کنار سایر اجزای تشکیل دهنده چنین مجموعه عظیم و منحصر به فردی در شهر کویری یزد نشان دهنده اوج هنر، توانمندی و عظمت پیشینیان ما در معماری و خلق سازه‌های مبتنی بر پایداری بوده است.
موضوعی که شاید بشر در طول ۴۰ سال گذشته به آن توجه پیدا کرده و متوجه شده که پایداری یکی از اجزای اصلی زندگی بشریت به حساب می‌آید اما آب انبار دروازه مهریز یکی از سندهای توجه مردم یزد در هزاران سال قبل به این موضوع است.
تنوره های موجود در آب انبار دروازه مهریز
تنوره های موجود در آب انبار دروازه مهریز
